نقشه ی یک قطعه حالت ایده آل و مورد نظر طراح آن قطعه می باشد بطوریکه در حالت کلی به دلایل مختلف اعم از مشکلات تولید و ماشین افزار، در فرآیندهای بازرسی یک قطعه نمیتواند صد در صد از لحاظ ابعاد و اندازه و صافی سطح و… کاملا منطبق با نقشه خود باشد. مهم ترین جنبه در طراحی ایجاد فرآیندی است که بتواند تا جای ممکن از ایجاد شدن خطا از طرح تا تولید جلوگیری کرده و مقدار مجاز انحرافات را در نقشه برای تولید کننده مشخص کند. این امر مستلزم دانستن علوم مختلف مکانیک اعم از فرایند های ساخت، علم مواد و … می باشد. در فرایند طراحی یک ماشین که از قطعات و زیر مجموعه های مختلف تشکیل شده است آخرین عملیات طراحی ایجاد نقشه می باشد. در نقشه ایجاد شده نماد های مختلف تلرانس گذاری هندسی (GD&T) استفاده شده است که ایده های طراح جهت رسیدن به هدف طراحی در آن نهفته است.
GD&T مخفف Geometric dimensioning and tolerancing است که یک زبان نمادین در نقشه کشی و مدلسازی برای تعریف انحراف های مجاز طرح می باشد. زبان GD&T دربرگیرنده ابعاد و اندازه، تلرانس ها، نمادها، تعاریف، قوانین و الزامات به منظور ایجاد ارتباط دقیق با تولیدکننده و یا تغییرات در اندازه ، موقعیت، چرخش و یا شکل طرح می باشد. این زبان طراحان را قادر می سازد که براساس طرح خود، منظورشان را به دیگران منتقل کنند. تولید کنندگان با استفاده از این زبان قادرند نیازهای محصول را برای تولید آن در نظر بگیرند. نقشه‌هایی که به درستی به صورت هندسی تلرانس‌گذاری شده‌اند، بالاترین شانس را دارند که به صورت یکسانی تفسیر شوند و قطعات ساخته شده بر اساس آنها به ارزانترین و موثرترین حالت مونتاژ شود. GD&T برای اطمینان از مونتاژ درست قطعات همجوار، بهبود کیفیت و کاهش هزینه ایجاد شده است.
استانداردهای ASME و ISO هردو جزو استانداردهایی هستند که از GD&T استفاده می گردد . استاندارد ASME اغلب توسط شرکت های آمریکایی و استاندارد ISO توسط شرکت های اروپایی و بین المللی استفاده میشود. این استاندارد ها هرساله مورد بازبینی قرار میگیرند بطور مثال GD&T Advisor نسخه ۱.۲ بر اساس استاندارد های زیر است:
ASME Y14.5M-1994 Dimensioning and Tolerancing – Defines the usage and meaning of geometric tolerances and related topics
ASME Y14.41-2003 Digital Product Definition Data Practices – Defines the rules for displaying of annotations on the design model
در شکل زیر انواع نماده های تلرانس گذاری هندسی آمده است.
GD&T یک ابزار طراحی است. قبل از این که طراحان بتوانند تلرانس‌های هندسی را بدرستی اعمال کنند، باید به دقت نحوه قرار گیری و عملکرد هر فیچر هر قطعه را بررسی نمایند. GD&T برای طراحان به عنوان یک چک لیست عمل می‌کند که تمام جنبه‌های مربوط به هر فیچر را مد نظر داشته باشند. با اعمال درست تلرانس هندسی اطمینان حاصل خواهد شد که هر قطعه همیشه به درستی و راحتی مونتاژ خواهد شد. تلرانس‌دهی هندسی به طراحان اجازه می‌دهد که بالاترین تلرانس ممکن را در نظر بگیرند و در نتیجه، اقتصادی‌ترین طراحی را انجام دهند. بررسی حالت های مختلف ابعادی نقشه اعم از حالت ماگزیمم مواد (MMC) و حالت مینیمم مواد (LMC) در نرم افزار اتودسک اینونتور به راحتی انجام می گردد.
قرار دادن تلرانس در ابعاد مدل و قابلیت تحلیل حالت های مختلف در جدول پارامترها در نرم افزار Autodesk Inventor انجام می گیرد. در کنار این قابلیت ها در نرم افزار اتو دسک اینونتور نسخه ۲۰۱۶ امکان قراردادن نماد های تلرانس های هندسی در محیط مدل (Part) و به طبع در محیط نقشه نیز وجود دارد. تحلیل خطا در تلرانس های هندسی مدل و احضار تلرانس های هندسی مدل در محیط نقشه (Drawing) به کمک ابزار های موجود در مدل ( پانل Annotate) اجرا می شود.
شما فکر می کنید در نرم افزار اینونتور با مسئله مهم GD&T چگونه کار شده است. بدون شک نرم افزار Autodesk Inventor که به عنوان نرم افزار مهندسی ماشین سازی معرفی می گردد جهت تهیه مدل ها و نقش های بی نقص که در صنعت بهترین عملکرد را داشته باشند برای تلرانس گذاری عددی و هندسی بهترین روش را ارائه داده است . در پست های بعدی روش قراردادن نماد های تلرانس های هندسی (GD&T) و کار با آن ارائه خواهد شد.
توضیح آخر در دوره آموزش مقدماتی نرم افزار اینونتور که در انجمن اینونتور ایران ارائه می گردد تمامی قابلیت های این ابزار توضیح داده خواهد شد.
